Lwia część i niedźwiedzia przysługa

 

 

 Lwia część to obecnie tylko część znacznie większa od pozostałej. W Wiernej rzece Stefana Żeromskiego czytamy: "Jako młodsza i zdrowsza, musiała wziąć na barki lwią część roboty". W stosunku do swego pierwotnego znaczenia zostało wyrażenie to znacznie złagodzone. Najstarszą ze znanych nam wersji tej bajki spotykamy u starożytnego bajkopisa greckiego Ezopa. Opisuje on polowanie trzech myśliwców: lwa, lisa i osła. Przy podziale łupów w całości przypadły one lwu.

Opisuje tę scenę również słynny bajkopisarz rosyjski I. A. Kryłow, który podobnie jak nasz Ignacy Krasicki, czerpał natchnienie i pomysły z bajek autorów starożytnych. We wspomnianej bajce, gdy lis schwytał jelenia, lew rozerwał zdobycz na czworo i oświadczył: "Podzielmy się! Spójrzcie, przyjaciele! Ta część jest moja według umowy; ta należy mi się bezspornie jako lwu; ta dla mnie, jako najsilniejszego ze wszystkich; a po tę część jeśli który z was wyciągnie łapę, nie ruszy się żywy z miejsca". A więc w bajce tej lwia część oznacza jeszcze całość, wszystko.



Niedźwiedź uważany jest za bardziej poczciwego, mniej groźnego zwierzaka, a nawet przypisuje mu się głupotę. Świadczy o tym choćby wyrażenie niedźwiedzia przysługa.

Trudno obecnie z całą pewnością orzec, jak powstało i skąd pochodzi to powiedzenie, gdyż mało prawdopodobna i zapewne nowszego pochodzenia jest wersja o pustelniku, który chował oswojonego niedźwiedzia. Niedźwiedź ów, bardzo do swego pana przywiązany, widząc, iż na czole usiadła mu mucha, chcąc ją zakatrupić, chwycił kamień i buch! - razem z owadem uśmiercił przyjaciela.

Nie musimy oczywiście wyjaśniać, co znaczy to wyrażenie. Wystarczy tylko dodać, że u Kryłowa, w bajce opisującej to zdarzenie, znajdujemy mocno zaakcentowaną prawdę życiową o tym, że usłużny głupiec jest niebezpieczniejszy od wroga. Przypomnijmy sobie, że mamy polskie przysłowie ludowe zawierające identyczną myśl, choć w nieco innej szacie: "lepiej z mądrym zgubić niż z głupim znaleźć".

 

 _______________________________________

Kalejdoskop językowy; Nasza Księgarnia 1969

  • /meandry-polszczyzny/199-wdrowki-frazeologiczne/986-darcie-kotow-i-krokodyle-zy
  • /meandry-polszczyzny/199-wdrowki-frazeologiczne/984-siano-z-gorc-wod