PORADNIK JĘZYKOWY (002) - agrafka - agrafek

 

Mam jedną agrafkę, a jak powiedzieć i napisać jeśli nie mam wcale: agrafek czy agrawek?

 

Chociaż odruchowo chcielibyśmy powiedzieć i napisać: Nie mam wcale agrawek, nie byłoby to poprawne. Poprawnie powiemy: ta agrafka i zapiszemy tę nazwę przez f, gdyż jest to wyraz zapożyczony z języka francuskiego, w którym pisze się go agrafe, a czyta: agraf(z akcentem na drugim a). A skoro jest agrafka, a nie *agrawka, to mamy także formę tych agrafek, a nie tych *agrawek.

Skąd więc bierze się skłonność do używania w mowie i piśmie formy niepoprawnej? Otóż działa tu prawo analogii. Mamy w polszczyźnie wiele wyrazów, w których wymawiamy zakończenie -fka, a zapisujemy je -wka, jak choćby: ławka, zabawka, sprawka, trawka, marchewka, śpiewka, głodówka. Zapis przez w jest w nich uzasadniony - pochodzą one bowiem od takich wyrazów, w których ta głoska występuje na pewno i ją słyszymy: ława, zabawa, sprawa, trawa, marchew, śpiew, głodować.

Oczywiście wszystkie te wyrazy (i setki innych) mają też formę zapisywaną i wymawianą -wek: dużo ławek, zabawek, sprawek, trawek, marchewek, śpiewek, głodówek. A wyrazów na -fka jest tylko kilkanaście. Jeżeli są to nazwy, które z łatwością wywiedziemy od innych wyrazów mających -f-, na przykład: filozofka, lufka, szafka (od fiolozof, lufa, szafa), to kłopotów nie ma - mówimy: tych filzofek, lufek, szafek.

Nie można jednak tak postąpić w wypadku wyrazów: agrafka, karafka i mufka (staromodny rodzaj futrzanego rulonu - kobiecej ochrony rąk przed mrozem). Wiele osób myśli, że pisze się je przez w, co nie jest prawdą. Mówimy i piszemy: agrafka - tych agrafek i karafka - tych karafek, mufka - tych mufek.

ANDRZEJ MARKOWSKI

Źródło: JAK DOBRZE MÓWIC I PISAĆ PO POLSKU

  • /meandry-polszczyzny/483-poradnik-jzykowy/3423-poradnik-jzykowy-003-ryzykowa-co-ryzykowa-czym
  • /meandry-polszczyzny/483-poradnik-jzykowy/3410-poradnik-jzykowy-aby-eby