Tikal (Gwatemala)

MAJOWIE, przodkowie obecnie żyjących indiańskich plemion Majów, stworzyli cywilizację, która obejmowała olbrzymie terytoria górskich i nizinnych obszarów Ameryki Środkowej. Ich życiem, zdominowanym przez ceremoniał religijny, kierowali władcy-kapłani. Wysoce skomplikowany kalendarz Majów, zwany Długim Wyliczeniem, składał się z cykli po 52 lata. Próby połączenia tego kalendarza z systemem europejskim nie powiodły się. Datowanie za pomocą węgla radioaktywnego potwierdza pogląd, że klasyczna cywilizacja Majów osiągnęła szczyty w okresie od j IV do X wieku n.e. Tikal, położone w północnej nizinnej części terytorium Majów, było prawdopodobnie największym ośrodkiem tej cywilizacji.

W samym sercu Tikal znajdował się olbrzymi plac, otoczony od wschodu i zachodu piramidami świątyń, a od północy twierdzą. Na zewnątrz tego kompleksu na powierzchni ok. 16 km2 stało ok. 3 tysięcy budynków, w których mieszkało 10-45 tysięcy ludzi. Pewne oznaki wskazują, że twierdza była użytkowana stale przez 11 stuleci, a 16 znajdujących się w Tikal świątyń stoi na ruinach niezliczonych wcześniejszych budowli, w tym paru starannie pomalowanych grobowców.

Centralny teren, na którym odbywały się ceremonie, zajmował ok. 2,5 km2, a budynki były połączone ścieżkami biegnącymi po wałach ziemnych z innymi placami i gmachami. Były tam tzw. pałace - występujące licznie jednokondygnacyjne kompleksy sal, otynkowane, zdobione i, jak prawie wszystkie budynki Majów, wzniesione ^a podbudowie. To podniesienie głównych budowli religijnych wzmagało atmosferę §rozy, jaką je otaczano. Służyło również celom praktycznym, umożliwiało bowiem dużej liczbie osób obserwowanie uroczystosci. Nawet względnie skromne domostwa stojace z dala od centrum wznoszono na glinianymnym podwyższeniu. Prawdopodobnie było to zabezpieczenie przed powodziami w porze deszczowej.

Sceny z życia władców Majów i z uroczystościci religijnych przedstawiają kamienne i drewniane precyzyjne rzeźby. Drewniane reliefy wykorzystywano do dekoracyjnych belek w niektórych pałacach oraz do zdobienia nadproży wieńczących drzwi świątyń stojących na piramidach. W Tikal jest 6 piramid schodkowych, których stopnie wiodą do komór na szczycie, zwieńczonych kunsztownymi „grzebieniami dachu". Największa piramida, znana jako Piramida Czwarta, ma 70 m wysokości. Piramidy te służyły jako grobowce bogatych i dostojnych ludzi, których grzebano tu razem z cennymi przedmiotami oraz żywnością, która miała im służyć w czasie podróży na tamten świat. Kamienne stele umieszczone przed pałacami i świątyniami często były zdobione ulubionym motywem - postacią władcy lub wojownika tratującego wroga.

Słowo miasto nie jest być może najlepszym określeniem Tikal. Był to ważny ośrodek, gdzie odbywały się uroczystości religijne, a wielu ludzi chciało mieszkać w pobliżu. Większość ludzi nie żyła w specjalnym zbytku, lecz Majowie poświęcali mnóstwo energii na wznoszenie grobowców i świątyń. Składając cześć swoim bogom, dostojnikom i zmarłym stworzyli budowle do dziś przytłaczające ogromem i budzące pełen podziwu lęk.

 

PODBÓJ JUKATANU

TIKAL leży na półwyspie Jukatan, w regionie odkrytym w 1517 roku przez Hiszpana Francisca Hernan-deza de Cordobę i stopniowo podbijanym przez Hiszpanię przez kolejne 30 lat. Konkwistadorzy uważali się za wykonawców prawa boskiego: papież ogłosił, że król kastylijski jest upoważniony do władania całym terytorum na zachód od linii demarkacyjnej, którą sam nakreślił na mapie. W zamian za ten dar król został zobowiązany do nawrócenia ludności tubylczej na chrześcijaństwo. Jeżeli więc papież, będący wykonawcą władzy boskiej na ziemi, powiedział, że mieszkańcy Jukatanu są poddanymi króla Kastylii, to każdj opór przez nich okazany można było uważać na bunt lub zdradę.

Niejaki Francisco de Montejo został w 1526 roku upoważniony do poprowadzenia wyprawy na Jukatan. Pewne warunki prowadzenia tej ekspedycji podano w formalnym dokumencie znanym jako requerimiento. Ustalono, że celem króla Kastylii jest nakłonienie tubylczej ludności Nowego Świata do poddaństwa i Prawdziwej Wiary dzięki zrozumieniu i dobremu traktowaniu. Zamierzenia te miały być jasno wyłożone tubylcom za pośrednictwem tłumacza. Gdyby jednak nie znalazły u nich posłuchu, konsekwencje byłyby poważne: Hiszpanie wypowiedzą ich krajowi wojnę, a ludność włączą pod panowanie korony i kościoła. Następstwem wyprawy były lata wojny partyzanckiej, a opór wobec konkwistadorów trwał jeszcze długo po narzuceniu rządów hiszpańskich ludności Jukatanu.

 

Źródło: CUDA ŚWIATA - Przewodnik po skarbach cywilizacji, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996